Седагет Керимова
Седакъет Къайинбеган руш Керимова 1953-йисан 30-мартдиз КцIара дидедиз хьана. Ада 1969-йисуз КцIар шегьердин 1-нумрадин юкьван мектеб акьалтIарна. Гьеле мектебда кIелдай вахтунда С.Керимовадин шиирар, гьикаяяр ва макъалаяр республикадин газетринни журналрин чинриз акъатнай. 1969-йисуз Азербайжандин Гьукуматдин Университетдин журналистикадин факультетдик экечIай С.Керимова гьеле студент тирла республикадин виридалайни чIехи тираждалди чап жезвай “Азербайжан генжлери” газетдин чинриз акъудай макъала ва очеркралди сейли хьанай. Адан ахлакьдин месэлайриз талукьарнавай очеркри республикада ван кутунай. Азербайжандин печатдин органра гадарнавай аялрин, иесуз дидейринни бубайрин проблемаяр сифте яз Седакъет Керимовади къарагъарнай. С.Керимовадиз адан яратмишунар фикирдиз къачуна гьеле университетдин вад лагьай курсуна кIелдай вахтунда Азербайжандин КП-дин ЦК-дин “Совет кенди” газетда мухбирвиле кIвалахун теклифнай. Гьа газетда ада ара датIана 17 йисуз кIвалахна. С.Керимовади Азербайжандин парламентдин орган тир “Гьаят” (гуьгъуьнлай адаз “Азербайжан” тIвар гана) газетдин сад лагьай тилитдилай редакциядин завотделвиле кIвалахна, гуьгъуьнлай международный “Гуьнай” газетдин кьилин редактордин заместителдин къуллугъ кьилиз акъудна. 1997-йисалай ам “Самур” газетдин кьилин редактор я. С.Керимова азербайжан, урус ва лезги чIаларалди чапдай акъуднавай 8 агъзурдалай гзаф макъалайрин, очеркрин, корреспонденцийрин, зарисовкайрин, эссе ва фельетонрин автор я. Журналистикада къазанмишай агалкьунрай ам Азербайжандин Журналистрин Союздин “Къизилдин къелем” ва Гьасанбег Зердабидин тIварунихъ галай премийриз лайихлу хьана. С.Керимовади республикадин журналистар патал тайинарнавай Мегьсети Генжевидин ва Хандин руш Натеванан тIварарихъ галай премиярни къачуна. Ам Хельсинкидин Ватандашвилин Ассамблеядин АМК-дин “Ислягьвал” премиядиз лайихлу хьана. 2006-йисуз Азербайжандин Президент Илгьам Алиеван серенжемдалди С.Керимова “Азербайжандин медениятдин лайихлу кIвалахдар” гьуьрметдин тIварцIиз лайихлу хьана. С.Керимовадин “Ван алачир гьарай” тIвар ганвай сад лагьай повестринни гьикаяйрин ктаб 1985-йисуз “Язычи” чапханада 15 агъзур тираждалди басма хьана ва ада автордиз кIелдайбурун патай чIехи гьуьрмет гъана. 1989-йисуз С.Керимовадин “Са гатфарин йиф” тIвар ганвай прозадин кьвед лагьай ктабдиз экв акуна ва кIелдайбуру ам гзаф хушвилелди кьабулна. И кIватIалрилай алатайла заридин “Къариб къушран мани” (1991) тIвар ганвай шииррин ктаб чап хьана ва ана авай гзаф шиирар кIелдайбурун сивяй-сивиз фена. Композиторри ктабда гьатнавай цIудалай гзаф шиирриз манияр теснифна. Къелемэгьлиди 1993-йисуз азербайжан чIалал кхьенвай “Алпаб” роман Азербайжандин прозада вакъиадиз элкъвена. Критикри и ктабдикай цIудралди рецензияр чапдай акъудна. Заридин лезги чIалал сад лагьай ктаб “Лезгинкадал илига” тIвар алаз 1995-йисуз “Азербайжан” чапханади чапдай акъудна. Ктабди лезги кIелдайбурун патай шаирдиз чIехи гьуьрмет гъана. Ктабдин гьакъиндай Дагъустандинни Азербайжандин лезги къелемэгьлийри гзаф къиметлу макъалаяр кхьена. 1998-йисуз С.Керимовади лезги чIалалди “Къарагъ дуьнья “Лезгинкадал” кьуьлериз” тIвар ганвай шиирринни поэмайрин ктаб чапдай акъудна. Азербайжан чIалал кхьенвай повестрикайни романрикай ибарат тир “Ряден” (2000) кIватIалдини С.Керимовадиз сейливал гъана. Ктабдихъ авсиятда газетринни журналрин чинриз 54 рецензия акъатна. Лезги чIалалди С.Керимовадин повестрин ва гьикаяйрин “Къайи рагъ” (2003), шииррин “Мад са гатфар” (2003), аялар патал кхьенвай “Рагъ хъуьрезва” ктабар басма хьана. Адан са шумуд повесть ва роман (“Блажная”), гьакIни шиирар (“За семью горами”) урус чIалаз элкъуьрна чапдай акъуднава. С.Керимовадин “КцIар, кцIарвияр” энциклопедиядин кIватIал 2011-йисуз басма хьана. Адан яргъал йисара чIугур зегьметдин нетижа тир и ктаб районриз талукьарнавай кьилди ктабрилай са кьадар тафаватлуди я. Авторди тарихчиди, чIалан пешекарди, журналистди, таржумачиди, фотографди, гьакIни КцIар мукьувай чизвай ва адал рикI алай инсанди хьиз чIугунвай зегьмет чIехиди я. Ктабдин кьилин лайихлувилерикай сад ам кьве чIалалди хьун я. 2012-йисуз автордин «ЧIалакай баллада» шииррин ктаб Магьачкъалада басма хьана. Гуьгъуьнлай авторди лезги чIалал къелемдиз къачунвай “Квахьай йикъарган” тIвар алай повестринни романрин ктаб чапдай акъудна. Адан гьакIни азербайжан чIалал “Лацу гъам” , урус чIалал “Севрен марф” прозадин ктабар чап хьана. И мукьвара Седакъет Керимовади Муьзеффер Меликмамедовахъ галаз санал “Лезги чIаланни Азербайжан чIалан гафарган чапдай акъудна. С.Керимовадикай икьван гагьди Азербайжанда 4 ктаб кхьена чапдай акъуднава. 2003-йисуз Азербайжан Республикадин Медениятдин Министерстводи ва Азербайжандин Гьукуматдин Ктабханади медениятдинни маарифдин карханайра С.Керимовадин яратмишунар теблигъ авун паталди “Седакъет Керимовадин 50 йис” тIвар ганвай ктаб чапдай акъудна. Гьа йисуз тIвар-ван авай кхьираг-журналист Муьзеффер Меликмамедова С.Керимовадин яратмишунриз талукьарнавай “Седакъет” тIвар ганвай публицистикадин ктаб чапдай акъудна. Алатай йисун Нобелан тIварунихъ квай Информациядин Меркездин кьил Бейбала Алескерова "Седакъет Керимовадин уьмуьр ва яратмишунар" тIвар ганвай чIехи ктаб басма авуна. И мукьвара Азербайжандин Гьукуматдин Милли Ктабханади лагьайтIа С.Керимовадин уьмуьрдизни яратмишунриз талукьарнавай 320 чиникай ибарат тир “Седакъет Керимова” тIвар алай ктаб чапна республикадин ктабханайриз пайна. С.Керимова чап хьанвай 21 ктабдин автор я. С.Керимова композитор хьизни сейли я. Ада вичин чIалариз 100-далай гзаф манияр тесниф
|
Чун лекьер я Лекь лагьана |
Чкlанва чlал ЧкIанва чIал, зи лезги чIал, ГьикI эхзава бес хайида,
Ни къачурд я икьван гафар
Мез къаткидай, рикIиз кIани
Гьазур я чун, викIегь я чун,
Я зарияр, я хайибур,
“Пенжери”дай килиг мийир,
Чна гьар кар, гьар са кIвалах,
“Ухшард” кьадан, аваз “дигайд?”
“Куьрпуь” кьамир “муьгъ” аватIа,
Жуван гафар кIар-кIар ийиз,
Авазарихъ яб це чIалан,
Квадарна бахт гъиле авай,
Чи нугъатда, гафалагда
Булах я ам алахьзавай,
Ам зи иман, ам зи пIир я,
Цихъ тамарзу баянлух хьиз,
Ша, алахъна кIватI хъийин чIал, |
Зов Мои родные, вы, лезгины, Кто в горах и кто в низине, Что дочери и что сыны, И той, и этой стороны! Откуда ж это отчужденье Меж той и этой стороной, Когда так тянется к сближенью Народами весь мир земной? Как здесь аукнется, на юге, Так отзовется там, в горах. Уместно ль упрекать друг друга Из-за различий в мелочах? Достойно только сожаленья, Что, как чужой, лезгин иной Сеет семена раздора Межтой и этой стороной. Вы, кровные мои, лезгины, Там , где закат и где восход, Как будто саблей разделили Родным Самуром наш народ. Нас били много, нам досталось – То знают все, чего кривить… Неужто нам сейчас осталось Своей рукой себя добить? Земля у нас одна и та же, Язык – один, душа – одна, Так сеет между нами чья же Рука разлада семена? Тоска мне сердце жадно гложет, Печалюсь я что здесь, что там, Ведь сердце разорваться может От этой боли пополам. Родные вы мои, лезгины И той, и этой стороны, Мы порознь в этом мире сгинем, В единстве только мы сильны. Как много мне сказать хотелось И той и этой стороне, Но боль опять во мне проснулась… Чуток надежды дайте мне. |